Ásmundur Friðriksson alþingismaður:
Ég fór nýverið fyrir hópi fólks á Íslandi sem hefur sérþekkingu á ýmsu sem snýr að sjálfbærni Íslands í framleiðslu grænmetisafurða. Margt athyglisvert kom fram í starfi okkar og var hópurinn kallaður fyrir ráðherranefnd um matvælastefnu sem forsætisráðherra leiðir.
Samkeppnisforskot í gæðum
Víða í Evrópu eru gróðurhús á mörgum hekturum lands sem brenna gasi, olíu eða jafnvel kjarnorku til að kynda og lýsa gróðurhús. Allir valkostirnir losa mikið kolefni. Á ökrunum við Viktoríuvatn í Afríku keppa íslenskir blómabændur við sólarljósið og mánaðarlaun verkamanns á akrinum eru um 2.500 kr. eða sem nemur tímakaupi á Íslandi. Kolefnisspor afurða sem eru ræktuð við þessi skilyrði eru margföld á við íslenska framleiðslu, þar sem hún stendur í hillum verslana um land allt. Stærðarhagkvæmnin og ýmsar náttúrulegar ytri aðstæður gefa erlendri framleiðslu vissulega nokkurt forskot en að öðru leyti er framleiðsla þeirra varla með tærnar þar sem Ísland er með hælana þegar kemur að heilnæmi umhverfisins og kolefnisspori vörunnar.
Þessum áskorunum verður íslensk framleiðsla að mæta með stórsókn í framleiðslu hágæða afurða úr frjóum sverði sem hreint landið býr yfir. Græn ódýr orka, nýsköpun og efling hefðbundinnar garðyrkju getur gert landið sjálfbært á eigin framleiðslu og gefið samkeppnisforskot þegar horft er til gæða. Tækifærið liggur í ódýrri endurnýjanlegri orku og stöðugleika í flutningskostnaði raforku til garðyrkjunnar.
Frjór jarðvegur
Við höfum stuðlað að framleiðslu á vistvænu áli og næsta stóra skref í uppbyggingu á Íslandi er græna stóriðjan sem nýtir ódýra orku til lýsingar í gróðurhúsum sem framleiða einstaka vöru á heimsmælikvarða. Stefnum að sjálfbæru Íslandi í allri framleiðslu garðyrkjuafurða, korni og höfrum, þar sem gæði landsins, sjálfbær orka, frjór jarðvegur og hreint vatn er sérstaðan. Tækifærið er núna og framlag stjórnvalda á að vera að tryggja samninga um ódýra orku til langs tíma og lán á litlum eða engum vöxtum gæti tryggt afkomuna enn frekar.
Garðyrkjulandið Ísland á að mínu mati að taka forystu í ræktun heilnæmra afurða sem fullnægja eftirspurn á innanlandsmarkaði. Til þess að svo megi verða þarf áræði, framtíðarsýn og stöðugleika í rekstrarumhverfi. Íslensk framleiðsla skilar fimm sinnum minna kolefnisspori en innfluttar afurðir, og hlutur garðyrkjunnar í matvælaframleiðslu landsins í dag er 7,6% en kolefnissporið er 1% af losuninni. Þessi staða er dauðafæri fyrir þátttöku og framlag Íslands í minni losun kolefnis. Opin gróðurhús þar sem fólk kemur og sér matinn verða til og fær að taka þátt í framleiðsluævintýrinu, bókstaflega heyra plönturnar vaxa, eru hluti af framtíðarsýninni.
Olía fyrir allan flotann
Fleira getum við gert. Með því að rækta 160.000 hektara af repju, sem er álíka stórt svæði og Sólheimasandur og Mýrdalssandur, er hægt að framleiða 160.000 tonn af repjuolíu. Til samanburðar notar allur fiskiskipaflotinn okkar 130.000 tonn. Hver hektari skilar því einu tonni af olíu, sem er ótrúlega hátt afurðargildi. Hver hektari dregur sex tonn af koltvísýringi úr andrúmsloftinu á vaxtartíma plantnanna og við brennslu olíunnar kemur helmingur til baka. Ávinningurinn er verulegur. Við gætum nær hætt innflutningi á olíu.
Hefjumst handa með aðgerðaáætlun um ræktun olíujurta til framleiðslu eldsneytis sem gæti tekið okkur 5-10 ár. Við vinnslu repjunnar eru fræ hennar skilin frá stráum, sem eru helmingur lífmassans. Í raun verður repjuolían aukaafurð í þessari framleiðslu því 320.000 tonn af fóðurmjöli eru mestu verðmætin sem nota má við svína-, nauta- og laxeldi. Þá gefa pressuð repjufræin 160.000 tonn af repjuolíu. Ávinningurinn gæti hlaupið á milljarðasparnaði í innfluttri olíu og stórfelldri minnkun á kolefnisspori landsins.
Þessi vinna og vitneskja er til staðar og við getum hjólað í verkefnið nú þegar. Sérfræðihópurinn sem ég fór fyrir er í startholunum en því miður hefur enginn haft samband eftir fundinn með ráðherranefndinni.
Greinin birtist í Morgunblaðinu 24. febrúar 2020.
