Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, varaformaður Sjálfstæðisflokksins:

Ég hef áður nefnt það á þessum vettvangi að mörgum þykir það gefa höggstað á ráðherra að útgjöld til málaflokka hans standi í stað, hvað þá að þau dragist saman. Og sjái ráðherra tækifæri til að lækka útgjöld á einhverju sviði þyki mörgum að í þeirri stöðu sé klókt og nánast skylda að finna umsvifalaust einhverjar nýjar leiðir til að eyða þeim fjármunum, til að rýra ekki sjóðina sem viðkomandi getur slegið um sig með.

Þörf áminning

Óli Björn Kárason alþingismaður kom inn á þetta í grein hér í Morgunblaðinu í vikunni, sem hitti þráðbeint í mark. Hann bendir á að „magn“ er alltof ríkjandi mælikvarði á störf stjórnmálamanna, fremur en að horft sé til gæða og innihalds. Hann vekur athygli á þeim „uppboðsmarkaði loforða“ sem stjórnmálamenn freistast oft til að taka þátt í af meira kappi en forsjá, í von um að tryggja sér endurkjör. Og hann bendir á hvernig sérhagsmunir valda því að aukin útgjöld vekja alla jafna meiri hrifningu en aðhald og skattalækkanir.

Hann skrifar: „Stjórn­mála­maður sem lof­ar aukn­um út­gjöld­um, stór­bættri op­in­berri þjón­ustu, fær yf­ir­leitt hljóðnema fjöl­miðlanna og frið til að flytja boðskap­inn. Sá er berst fyr­ir lækk­un skatta er hins veg­ar kraf­inn svara við því hvernig hann ætli að „fjár­magna“ lækk­un skatta. Og það er eins gott fyr­ir þing­mann sem vill draga úr um­svif­um rík­is­ins – minnka báknið – að vera til­bú­inn til að svara hvernig í ósköp­un­um hon­um komi slíkt til hug­ar.“

Átak til atvinnusköpunar: 1996-2018

Fyrir alþingiskosningarnar 1995 var mikið rætt um atvinnuleysi og á meðal þeirra loforða sem vöktu mesta athygli var að séð yrði til þess að 12-13 þúsund ný störf yrðu til í landinu til aldamóta.

Fljótlega eftir kosningarnar setti viðskiptaráðherra nýrrar ríkisstjórnar á fót verkefnið „Átak til atvinnusköpunar“, væntanlega ekki síst í því augnamiði að efna umrætt kosningaloforð. Á vegum Átaksins var tugum milljóna króna varið á hverju ári til að styrkja ýmis nýsköpunarverkefni og atvinnuskapandi framtak.

Á árinu 2000 höfðu orðið til næstum 15 þúsund ný störf á Íslandi samanborið við 1995, eða töluvert fleiri en hafði verið lofað. Nú hafa orðið til vel yfir 50 þúsund ný störf á tímabilinu. Engu að síður hefur Átak til atvinnusköpunar haldið áfram sleitulaust í 22 ár og hefur haft um 70 milljónir króna á ári til ráðstöfunar.

Nú er rétt að hafa í huga að þegar verkefnið var stofnað var það meðal annars samsett úr ýmsum eldri styrkjum sem hafði verið úthlutað undir öðrum formerkjum. Það var því ekki sjálfgefið að þeir ættu allir að falla niður þó að atvinnuleysi minnkaði. Ekki verður heldur um það deilt að fjölmörg mjög góð verkefni hafa notið góðs af Átakinu.

Aftur á móti er það einnig staðreynd að Tækniþróunarsjóður, sem var stofnaður árið 2004, hefur verið stórefldur á undanförnum árum og hlutverk hans aukið. Framlög til sjóðsins hafa meira en tífaldast frá stofnun og hann styrkir mun fjölbreyttari verkefni en í upphafi. Árið 2008 bættust við tveir nýir styrkflokkar í þágu sprotafyrirtækja og frumkvöðlaverkefna á frumstigi. Þar með hófst töluverð skörun við verkefni Átaks til atvinnusköpunar; skörun sem hefur síðan aukist. Enda sýnir reynslan að töluvert er um að sótt sé um styrki á báðum stöðum samtímis. Í þessari stöðu þurfum við að geta endurmetið nálgun okkar.

Það er mitt mat að það fari betur á því að eftirláta Tækniþróunarsjóði umfjöllun um styrkumsóknir á þessu sviði. Sjóðurinn starfar eftir lögum um opinberan stuðning við tæknirannsóknir, nýsköpun og atvinnuþróun og hefur því lögbundið hlutverk sem samræmist vel stuðningi við verkefni af því tagi sem Átak til atvinnusköpunar hefur helst stutt við. Auk þess stendur umsækjendum eftir sem áður til boða leiðsögn og ráðgjöf af hálfu Nýsköpunarmiðstöðvar, sem hefur sinn því hlutverki vel.

Skilað (að mestu) til skattgreiðenda

Ég boðaði í vor endurskoðun á ráðstöfun þessara fjármuna og stöðvaði styrkveitingar á meðan. Eftir þá athugun er það niðurstaða mín að setja punkt aftan við Átakið.

Í endurskoðunarferlinu komu fram ýmsar áhugaverðar hugmyndir um hvernig verja mætti þessum fjármunum með öðrum hætti og jafnvel fá meiri ávinning fyrir minna fé. Líklegt er að einhverjum þeirra verði hrint í framkvæmd. Meirihluta fjármunanna verður hins vegar ekki eytt, og þar með í raun skilað til skattgreiðenda.

Mér segir svo hugur að í kerfinu finnist fleiri útgjaldaliðir sem óhætt væri að setja punkt aftan við með hliðsjón af því hvernig umhverfið hefur breyst frá því að upphaflega var stofnað til þeirra. Það mætti jafnvel gera átak í því.

Greinin birtist í Morgunblaðinu, 25. ágúst.