Hildur Sverrisdóttir alþingismaður:
Sjóðir ýmiss konar á vegum hins opinbera sem styðja og efla það mýmarga sem á borð samfélags kemur geta skipt verulegu máli. Hann var til að mynda góður dómurinn frá stofnanda Kerecis í sumar þegar hann sagði að íslenska nýsköpunarumhverfið væri eitt það besta í heimi og veitti nauðsynlegan stuðning við framgöngu nýrra íslenskra fyrirtækja. Svipaða sögu er hægt að segja um mikilvægi sjóða til að styðja og efla ýmsa aðra geira samfélagsins.
Í öllu því sem vel er gert er þó hætta á að kerfinu vaxi gagnrýnislaust fiskur um hrygg og yfirsýnin verði á endanum lítil, skurðpunktar skarist og sérhæfing og forgangsröðun tapist. Ég lagði því fram fyrirspurn til allra ráðherra ríkisstjórnarinnar til að freista þess að fá yfirsýn yfir sjóðaumhverfið og spurði hversu margir sjóðir væru á forræði þeirra og hver væri sjóðsupphæð og umsýslukostnaður hvers og eins sjóðs. Síðustu svör bárust nýlega.
Skörun á milli sjóða og hár umsýslukostnaður
Í svörum ráðherranna við fyrirspurn minni kemur fram að samanlögð fjárframlög sjóðanna eru tæplega 22,5 milljarðar króna á ári. Kostnaður af umsýslu sjóðanna er hins vegar metinn á tæpan milljarð árlega. Það þykir mér há tala og til glöggvunar er hún ígildi tæplega 1.500 meðalmánaðarlauna á árinu 2022.
Svörin staðfesta að það virðist vera of lítil yfirsýn yfir sjóðakerfið í heild með skörun á milli ýmissa sjóða um svipuð málefni og jafnvel milli ráðuneyta. Það sem er einnig umhugsunarvert er að umsýslukostnaður sjóðanna er misjafn og oft ótrúlega mikill miðað við stærð og umfang. Af 55 sjóðum voru einungis 19 sjóðir með undir 5% af úthlutuðum fjármunum í umsýslukostnað. Af þeim sjóðum sem höfðu hærri umsýslukostnað voru 27 sjóðir með 5-10%, sjö sjóðir með 10-25% og tveir sjóðir með yfir fjórðung í umsýslukostnað.
Það segir sig sjálft að hér er hægt, og verður, að gera betur. Það er ábyrgðarhluti okkar sem störfum í stjórnmálum að vera stöðugt gagnrýnin á hverja einustu krónu sem er eytt af hálfu hins opinbera og þá ekki síst á verðbólgutímum.
Ég er viss um að alveg eins og sumir sjóðir eru mjög mikilvægir eru aðrir það ekki. Þar verður að hafa vilja til að forgangsraða. Ég er líka viss um að umsýslukostnaði sé hægt að ná niður með meiri heildarsýn og samþættingu. Verkefnið nú verður að vera að skoða hvernig við getum bætt sjóðaumhverfið með aukinni skilvirkni og einblínt á þau verkefni sem þurfa aðstoð til að vaxa og dafna samfélaginu til góðs.
Greinin birtist í Morgunblaðinu 24. ágúst 2023.