Óli Björn Kárason alþingismaður:
hæstum Guði heimskir menn,
hef ég til þess rökin tvenn,
að á sælum sanni er enginn vafi.
(Jónas Hallgrímsson)
Ég er af þeirri kynslóð sem naut þeirrar gæfu að alast upp og mótast þegar herra Sigurbjörn Einarsson sat á stóli biskups. Djúpstæð trúarsannfæring einkenndi allt hans mikla starf. Án hroka eða yfirlætis. Í huga Sigurbjarnar er kristin trú „ekkert að miklast af“ heldur viljinn að „lofa Guði að lýsa á gluggann, inn í hjartað“.
Það hefur verið gæfa fámennrar þjóðar að eignast nokkra kennimenn trúarinnar – öfgalausa, lítilláta og kærleiksríka. Á engan er hallað þegar því er haldið fram að fremstur meðal jafningja standi herra Sigurbjörn Einarsson.
Á þeim 22 árum sem Sigurbjörn þjónaði sem biskup yfir Íslandi mótaði hann ekki aðeins starf Þjóðkirkjunnar heldur trúarlíf okkar Íslendinga í áratugi eftir að hann lét af embætti árið 1981. Og það skal játað að á jólum sakna ég þess sérstaklega að geta ekki notið guðsþjónustu hans líkt og ég ólst upp við. Sakna visku hans og hlýju.
Tildurshaugar samtímans
Í viðtali við Fréttablaðið á aðfangadag 2007 minnti Sigurbjörn okkur á að hamingjan sé „ekkert tilfinningasvall“ heldur einkennist hún af „innra jafnvægi og hugarró“. „Hamingjusamt fólk er þannig í sæmilegri sátt við sjálft sig, en þó ekki án sjálfsgagnrýni. Skorti hana verður einstaklingurinn hrokafullur sjálfbirgingur, skopskyni skroppinn.“
Skömmu fyrir andlát sitt flutti Sigurbjörn sína síðustu predikun í Reykholti sumarið 2008. Hann var þá liðlega 97 ára. Þá brýndi hann okkur öll að miklast ekki eða ganga oflætinu á hönd.
„Það kemur fyrir, að mennirnir blindast og krossfesta sína eigin gæfu, hjálp og blessun. Verst fer þeim ævinlega, þegar þeir blindast af ímynduðum glansi af sjálfum sér – ég er ekki viss nema einhverjir sperrtir hanar á tildurshaugum samtímans mættu taka þetta til sín. Og það er ekki hættulaust að seljast undir framandi íhlutanir og yfirráð. Hákon konungur reyndist Íslandi óheillavaldur. En verri en Hákon eru þau máttarvöld sum, sem menn eru svo aumlega flatir fyrir nú á dögum. Ég nefni aðeins það sjúka yfirlæti, sem þykist upp úr því vaxið að gera ráð fyrir neinu æðra sjálfu sér í alheimi, og þann gráðuga Mammon, sem virðir ekkert, enga helgidóma, engar hugsjónir, engin gildi.“
Laðar það besta fram
Í huga Sigurbjarnar laðar boðskapur jólahátíðarinnar fram það „besta sem við geymum í okkur; gjafmildi, ástúð og kærleika“. Hann efaðist aldrei um boðskapinn eða þýðingu jólanna fyrir manninn. Í aðdraganda aðventu 2003 var Sigurbjörn spurður í viðtali við Bjarma – tímarit Sambands íslenskra kristniboðsfélaga – hvort hann hafi, á efri árum, hugsað um hvað taki við, hugsað um himininn. „Já, þetta er eðlileg spurning,“ svaraði Sigurbjörn og bætti við:
„Nú nálgast aðventa og við höldum aðventu nákvæmlega af því að við höfum fengið svar við þessu. Aðventa bendir og segir: Þetta er framtíðin, Jesús Kristur er að koma. Ekki bara sem lítið barn á jólum, hann er að koma á móti veröldinni sinni sem frelsari hennar og Drottinn allrar framtíðar. Hann og ríki hans er framtíðin. Þar með er því svarað hvernig himinninn er. Himinninn og eilífa lífið er þar sem Jesús Kristur er allt í öllu, ásamt Guði föður og heilögum anda, að eilífu.
Að öðru leyti veit ég álíka lítið um himininn eins og ég vissi lítið um jörðina þegar ég var í móðurlífi og ég er fullkomlega sáttur við það. Það sem ég veit nægir mér.“
Hið jarðneska og himneska
Í samfélagi nútímans er trúin tortryggð. Við sem trúum á tvennt í heimi; Guð í alheimsgeimi og Guð í okkur sjálfum, hrekjumst oft undan, feimin og jafnvel hrædd að gangast við að eiga samneyti við trú kærleikans – eigum erfitt með að viðurkenna fyrir öðrum hversu Guð í alheimsgeimi er okkur mikilvægur og hve Guð í okkur sjálfum hefur reynst okkur traustur leiðarvísir í lífinu.
Hátíð ljóssins er friðarstund sem vekur vonir þar sem mætast hið jarðneska og hið himneska, kærleikur og minningar. Við fögnum komu frelsarans, þökkum fyrir það sem var og það sem er og verður, hugum að ástvinum okkar og reynum að létta undir með þeim sem höllum fæti standa.
Á jólunum erum við minnt á að við erum öll börn Guðs. Og um leið getum við tekið undir með herra Sigurbirni Einarssyni í sálmi:
Eins sigrar Drottinn alla ógn og stríð.
Senn er undarlegt ár að baki. Það hefur reynst okkur flestum erfitt. Við höfum mátt sætta okkur við að vera slitin frá vinum og fjölskyldu, höfum ekki náð að rækta sambandið við þá sem okkur eru kærastir. Þúsundir hafa misst atvinnu og glíma við erfiða fjárhagsstöðu, veikindi og félagslega einangrun. Að rétta þeim hjálparhönd sem þurfa er skylda sem kristin trú leggur á herðar okkar.
Í trúnni finnum við æðruleysi og öðlumst umburðarlyndi gagnvart ólíkum skoðunum, lífsstíl, trú og bakgrunni. Við þykjumst ekki vera á hærri stalli en aðrir eða yfir þá hafin. En hver og einn vitjar jólanna með sínum hætti, einnig þeir sem ekki eru samferða Drottni.
Ég óska lesendum og landsmönnum öllum gleðilegra jóla.
Greinin birtist í Morgunblaðinu 23. desember 2020.
