Bjarni Benediktsson formaður Sjálfstæðisflokksins og fjármálaráðherra:
Í dag eru liðin 50 ár frá því dr. Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, Sigríður Björnsdóttir kona hans og Benedikt Vilmundarson, fjögurra ára dóttursonur þeirra, fórust í eldsvoða á Þingvöllum. Tíðindin bárust snemma morguns þann 10. júlí og þjóðin var harmi slegin.
Sorg fjölskyldunnar var djúp og sár. Og fyrir íslenskt samfélag var missirinn mikill.
— — —
Bjarni var 62 ára er hann lést, virtur lögspekingur, reyndur stjórnmálamaður, snarpur ritstjóri Morgunblaðsins og þjóðarleiðtogi.
Hann var fæddur 30. apríl 1908 í Reykjavík, sonur hjónanna Benedikts Sveinssonar þingforseta og Guðrúnar Pétursdóttur frá Engey, alinn upp á stóru og fjörlegu menningarheimili við Skólavörðustíginn. Hann var einstaklega góðum gáfum gæddur; greindur, íhugull og alvörugefinn. Hann varð stúdent liðlega 18 ára gamall og einungis 22 ára lauk hann lögfræðiprófi með hæstu einkunn við Háskóla Íslands. Eftir framhaldsnám í stjórnlagafræði, aðallega í Berlín, varð hann prófessor í lögum við Háskóla Íslands árið 1930, aðeins 24 ára að aldri og þótti skjótt fremsti stjórnlagafræðingur þjóðarinnar, snjall og afkastamikill fræðimaður. Hann gegndi því starfi til hausts 1940, þegar hann varð borgarstjóri. Árið 1947 var hann skipaður utanríkis- og dómsmálaráðherra og lét þá af borgarstjórastörfum. Hann átti síðan sæti í ríkisstjórn til æviloka, lengst allra íslenskra ráðherra, fyrir utan tímabilið frá 1956 til 1959, en þá var hann ritstjóri Morgunblaðsins meðfram þingstörfum og rak einhverja hörðustu stjórnarandstöðu lýðveldissögunnar. Hann varð fyrst forsætisráðherra 1961 í forföllum Ólafs Thors og síðan frá 1963 til dauðadags.
Bjarni kvæntist Valgerði Tómasdóttur 26 ára gamall, en hún lést úr fóstureitrun innan við hálfu ári síðar. Hann syrgði hana mjög og sótti sér styrk í kristinni trú og varð mjög kirkjurækinn upp frá því. Síðar gekk hann að eiga Sigríði Björnsdóttur og varð þeim fjögurra barna auðið; Björns, Guðrúnar, Valgerðar og Önnu.
— — —
Bjarni Benediktsson upplifði mikla umbrotatíma í starfi. Hann var borgarstjóri í hernáminu, svo það hefur verið mikil eldskírn, en um leið stóð hann fyrir einum mestu framfaraframkvæmdum í sögu landsins með hitaveitunni í Reykjavík. Hann lét sig þjóðmálin þó ekki minna máli skipta og ég fullyrði að enginn Íslendingur hafi þá verið duglegri baráttumaður fyrir því að Ísland ætti og yrði að verða lýðveldi, líkt og sambandssáttmálinn frá 1918 heimilaði. Það náði ekki einvörðungu til hinnar lagalegu hliðar, sem þó var honum sérstaklega hugleikin, heldur einnig til efnahagslegs styrks og menningarlegrar reisnar, stjórnmálalegs stöðugleika, mannlegrar fjölbreytni og frelsis hvers og eins, sem hann vissi að landi og þjóð væru nauðsynleg til þess að öðlast sjálfstæði og varðveita það.
Að síðari heimsstyrjöldinni lokinni blasti við nýtt ríki í nýjum heimi og Bjarni efaðist aldrei um að þar yrðu Íslendingar að skipa sér í sveit með vestrænum lýðræðisríkjum. Hann beitti sér fyrir þeirri erfiðu og umdeildu ákvörðun að Íslendingar skyldu ganga í Atlantshafsbandalagið og þá var sjálfsagt harðast að honum sótt. Bjarni lét engan bilbug á sér finna, sótti fram af þeirri rökfestu og þunga, sem honum var í blóð borin, og hafði sigur. Bæði á Alþingi og í þeim kosningum, sem á eftir fylgdu.
— — —
Á Þingvöllum stendur steinn sem reistur var í minningu þeirra þriggja sem létust svo voveiflega fyrir fimmtíu árum. Þar verður þeirra minnst við athöfn í dag. En bautasteinn dr. Bjarna Benediktssonar er miklu stærri og hann mun standa jafnlengi og Ísland er byggt. Sá bautasteinn er lýðveldið okkar, byggt á lögum og rétti; lýðveldi frjálsrar og fullvalda þjóðar, sem ekki hikar við að skipa sér í fylkingu vestræns lýðræðis og vill verja, varðveita og byggja upp það sem okkur kom í arf og ber að skila til komandi kynslóða.
Guð blessi minningu Bjarna, Sigríðar og Benedikts litla.
Greinin birtist í Morgunblaðinu 10. júlí 2020.
