Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir varaformaður Sjálfstæðisflokksins og ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra:

Hugmyndafræðileg viðfangsefni stjórnmálanna á undanförnum árum hafa að verulegu leyti snúist um aðra hluti en hið hefðbundna þrætuepli á milli vinstri og hægri um skatta. Umhverfismál, jafnréttismál, þjóðerni og innflytjendamál, alþjóðasamstarf og milliríkjaviðskipti; allt eru þetta grundvallar-viðfangsefni sem hafa verið fyrirferðarmikil á sviðinu. Og það með réttu.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur lagt gott til málanna um þetta allt. Á sama tíma skynja Sjálfstæðismenn vel hve mikla sérstöðu flokkurinn hefur – og ber um leið mikla ábyrgð – þegar kemur að því að stemma stigu við skattlagningaráráttunni sem er alltof útbreidd í stjórnmálum.

Að skattleggja bratt og hratt

Í fyrstu ræðu minni um málefni ferðaþjónustunnar sem ráðherra málaflokksins, á fundi hjá Íslandsstofu þann 23. febrúar 2017, vék ég að hinni lífseigu og þrálátu umræðu um gjaldtöku og freistaði þess að dempa þær raddir frekar en hitt. Svo gripið sé niður í ræðuna:

„Gjaldtaka er vinsælt umræðuefni en mér finnst umhugsunarefni hversu mikil orka fer í þá umræðu. Ferðaþjónusta er ekki lengur nein aukabúgrein heldur ein mikilvægasta atvinnugrein þjóðarinnar. Við byggjum virkjanir fyrir tugi milljarða til að gera stóriðju mögulega, í þeim tilvikum þar sem við álítum það skynsamlegt og hagkvæmt. Við hljótum á sama hátt að geta byggt göngustíga og aðra nauðsynlega aðstöðu til að gera ferðaþjónustu mögulega.“

Mánuði síðar kynnti þáverandi fjármálaráðherra, formaður Viðreisnar, áform sín um að hækka virðisaukaskatt á ferðaþjónustu um níu milljarða króna árið eftir – og síðan um 16 milljarða á ári þaðan í frá, að teknu tilliti til lækkunar á almenna þrepinu sem átti að koma á móti, til hagsbóta fyrir neytendur.

Á þessari aðgerð eru margar hliðar sem ekki verður farið út í hér og ýmislegt sem mælir bæði með og á móti. Landsfundur Sjálfstæðisflokksins hafði til að mynda bæði ályktað gegn auknum álögum á ferðaþjónustuna og gegn því að atvinnugreinum væri mismunað í virðisaukaskatti. Leiðbeining landsfundar í þessu máli var því ekki alveg einlít.

En það sem kom á óvart var hve bratt og óhikað samstarfsflokkurinn gekk fram í því, eftir aðeins fáeinar vikur við völd og á grundvelli takmarkaðra greininga og umræðu, að leggja til þessa miklu skattahækkun á eina atvinnugrein, þó að auðvitað sé það viðskiptavinurinn sem borgar.

Sami flokkur hafði nokkrum mánuðum áður gengið til kosninga með það stefnumál að sækja 15-20 milljarða af sjávarútveginum með uppboði aflaheimilda – varlega áætlað að eigin sögn – sem samsvaraði um þreföldun veiðigjalda þess tíma.

Varfærni og sanngirni

Það var skynsamlegt hjá okkur að leggja áformin um hækkun virðisaukaskatts til hliðar. Umræðunni um gjaldtöku í ferðaþjónustu er hins vegar ekki lokið þó að hún þokist í rétta átt að mínu mati.

Mikilvægt er að minna á þá staðreynd að gjaldtaka er nú þegar til staðar. Hér er innheimtur gistináttaskattur, eins og þekkist víða um heim, og hér eru líka tekin ýmis þjónustugjöld á ferðamannastöðum, meðal annars bílastæðagjöld á Þingvöllum og svæðisgjald í Skaftafelli.

Við skulum einnig hafa í huga að ríkissjóður hefur miklar beinar og óbeinar tekjur af þeim rúmlega tveimur milljónum gesta sem hingað koma. Og það jafnvel þó að við undanskiljum skattgreiðslur starfsmanna, sem orkar tvímælis að telja með því að þær eru vitaskuld ekki eyrnamerktar stuðningsaðgerðum í þágu viðkomandi atvinnugreinar.

Ísland er einnig orðinn dýr áfangastaður í alþjóðlegum samanburði og því er rétt að stíga varlega til jarðar. Ferðaþjónustan stendur á viðkvæmum tímamótum óvissu í tengslum við bæði kjarasamninga og þróun flugframboðs. Þetta eru ekki kjöraðstæður til að snarhækka verðmiðann til landsins.

Hitt er þó líka ljóst að uppbyggingarþörfin er veruleg. Sem dæmi má nefna að áætlað hefur verið að það kosti um milljarð að byggja upp nauðsynlega innviði við Jökulsárlón og það er bara einn áfangastaður af mörgum.

Eitt af því sem nokkuð hefur verið horft til í þessum efnum er hvort ekki sé eðlilegt að fyrirtæki greiði eins konar afnotagjald fyrir að fá að nýta land í opinberri eigu til að stunda þar ferðaþjónustu. Oft er um að ræða takmörkuð gæði en stýring á þeim gæðum er lítil enn sem komið er. Vaxandi skilningur er á því að þarna gæti verið skynsamlegt að stíga skref – skref sem þjóna öðru og stærra markmiði en hreinni „skattlagningaráráttu“ ef svo má segja, nefnilega aukinni og nauðsynlegri stýringu í þágu bæði greinarinnar, almennings og náttúrunnar.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 10. febrúar 2019.