„Við sem höfum skipað okkur undir gunnfána Sjálfstæðisflokksins, gengum ekki til liðs við flokkinn vegna nafnsins eða vegna þess að einhvern tíma í sögu hans hafi þar verið magnaðir foringjar við völd. Nei. Við erum frjálshyggjumenn, hægri menn, efasemdamenn um mátt ríkisvaldsins, staðfastir trúmenn þess að hver sé sinnar gæfu smiður, um leið og trú okkar krefst þess að hjálpa samborgurum okkar. Við erum fólk sem talar um borgara í stað þess að ræða um þegna. Við erum sannfærð um að leiðin til hamingjunnar liggur hvorki í gegnum ríkið né auðæfi. Við erum fólk sem telur að mælikvarði á náungakærleika og hjálpsemi verði aldrei mældur í því hvað við greiðum í skatta, heldur hvernig og hvort við komum nágranna okkar til hjálpar, án þess að um það sé sérstaklega getið í fjölmiðlum. Sjálfstæðismenn eru því bara venjulegir Íslendingar og þegar Sjálfstæðisflokkurinn byrjar að tala og framkvæma eins og venjulegir Íslendingar, mun flokkurinn – en fyrst og fremst þjóðin – njóta góðs af.“Þannig komst ég að orði í langri grein sem birtist í Þjóðmálum sumarið 2011 undir yfirskriftinni: „Manifesto hægri manns“. Þar reyndi ég að færa rök fyrir því að Sjálfstæðisflokkurinn gæti endurheimt stöðu sína sem kjölfesta og leiðandi afl í íslenskum stjórnmálum með því að endurnýja traust og trúnað við launþega og atvinnurekendur. En forsenda þess er að kjörnir fulltrúar flokksins viðurkenni að þeir sofnuðu á verðinum og að ríkið – báknið – hafi þanist út á vakt flokksins. Þeir verði að horfast í augu við þá staðreynd að sem stjórnmálaflokkur gleymdi Sjálfstæðisflokkurinn úr hvaða jarðvegi stefna hans og hugsjónir eru sprottnar. Almennir flokksmenn hafi ekki rifið upp ræturnar heldur hafi flokkurinn gleymt að rækta fortíð sína og sögu. Þess vegna taldi ég (og tel enn) að Sjálfstæðisflokkurinn yrði að leita aftur til fortíðar um leið og sýn til framtíðar væri mótuð. Fara aftur til þess tíma þegar flokkurinn var málsvari launamanna, varðmaður millistéttarinnar og sérstakur baráttumaður litlu og meðalstóru fyrirtækjanna, sem skapa nýjungar og atvinnu:
„Sjálfstæðisflokkurinn verður að tryggja að enn á ný verði hann brjóstvörn allra borgaralegra afla landsins – regnhlíf allra þeirra sem vilja takmarka völd ríkisins, tryggja frelsi borgaranna en um leið standa vörð um velferðarríkið, án þess að ríkisvæða náungakærleikann. Sjálfstæðisflokkurinn á að lýsa því yfir að hann muni, í gegnum þykkt og þunnt, vera gæslumaður menningar og sögu landsins.
Sjálfstæðisflokkurinn á að lýsa því yfir að hann sé flokkur atvinnurekenda, flokkur launamanna, flokkur bænda, flokkur þeirra sem þurfa á samhjálp að halda, flokkur unga fólksins og þeirra sem eldri eru. En fyrst og fremst á Sjálfstæðisflokkurinn að lýsa því yfir að hann sé flokkur millistéttarinnar – hins venjulega Íslendings.“
„Praktísk pólitík“ og teknókratar
Í Þjóðmálagreininni gagnrýndi ég að aðgerðafræði teknókrata hefði náð að sýkja starf okkar Sjálfstæðismanna. Í anda teknókratismans var hugmyndafræði lögð til hliðar en þess í stað litið svo á að öll viðfangsefni samfélagsins ætti að leysa við skrifborðið, í töflureikni og líkönum. Og þótt við höfum á síðustu árum náð að spyrna við fótum gegn kerfishugsuninni eigum við langt í land. Ein stærsta áskorun Sjálfstæðisflokksins er því enn sú sama og fyrir rúmum sjö árum: Að segja teknókratismanum stríð á hendur – segja hingað og ekki lengra. Sú barátta er hluti þess að flokkurinn hugi að rótunum.Gagnrýni mín 2011 var ekki ný af nálinni. Sumarið 2008 skrifaði ég grein í Þjóðmál um flokk í ólgusjó. Þar deildi ég á forystu Sjálfstæðisflokksins fyrir að hafa ári áður gengið til samstarfs við Samfylkinguna, sem þá var í sárum eftir áfall í kosningum. Feigðin ein fylgi slíku bandalagi. Í því kristallist hvernig „praktísk pólitík“ taki yfir hugmyndafræði og stefnufestu. Áhyggjur mínar reyndust réttmætar eins og síðar kom í ljós.
Góður árangur en
Óhætt er að halda því fram að árangur okkar Íslendinga eftir fall bankanna fyrir tíu árum hafi verið ótrúlegur. Við höfum á örfáum árum náð góðum efnahagslegum styrk.Frá því að Sjálfstæðisflokkurinn tók sæti í ríkisstjórn árið 2013 hefur staða ríkissjóðs gjörbreyst. Í lok komandi árs verða skuldir ríkissjóðs 670 milljörðum lægri en þegar þær voru hæstar árið 2012. Miðað við fjármálaáætlun til 2023 verða skuldirnar 790 milljörðum lægri í lok áætlunar en þegar þær voru hæstar. Þetta eru um níu milljónir króna á hverja fjögurra manna fjölskyldu. Þrátt fyrir hrakspá tókst að afnema fjármagnshöftin og tryggja stöðugleikaframlög frá þrotabúum föllnu bankanna.
Útgjöld til heilbrigðismála hafa verið stóraukin. Miðað við fjárlagafrumvarp verða heilbrigðisútgjöld liðlega 91 milljarði hærri að raunvirði á næsta ári en 2013. Framlög til málefna eldri borgara og öryrkja verða 75 milljörðum hærri. Hækkun um 95% að raunvirði. Á sama tíma hafa almenn vörugjöld verið felld niður og tollar á þúsundum vöruflokka verið aflagðir. Tryggingagjald lækkað og tekjuskattur einstaklinga einfaldaður, þrepum fækkað og lægsta skattþrepið lækkað.
Kaupmáttur hefur aldrei verið meiri, atvinnuleysi lítið og verðlag hefur verið stöðugt. Lífskjör á Íslandi eru með þeim bestu sem þekkjast í heiminum.
En þrátt fyrir að í flestu hafi gengið vel hefur Sjálfstæðisflokknum ekki tekist að endurheimta fyrri styrk. Við sem skipum sveit kjörinna fulltrúa flokksins verðum að viðurkenna að okkur hefur ekki tekist að endurnýja sambandið við marga kjósendur. Fyrir því liggja margvíslegar ástæður en í samtölum við gamla samherja hef ég skynjað hversu vonsviknir margir eru vegna þess hve seint gengur að hrinda stefnumálum í framkvæmd. Ríkisútgjöldin halda áfram að hækka ár eftir ár. Í hugum margra stuðningsmanna Sjálfstæðisflokksins hefur virðing fyrir opinberu fé farið þverrandi. Eftirlitsstofnanirnar lifa góðu lífi og enn er stór hluti efnahagslífsins án samkeppni. Ríkisfyrirtæki hafa í auknum mæli lagt til atlögu við einkafyrirtæki. Einkarekstur í heilbrigðisþjónustu er í vörn. Séreignarstefnan – einn hornsteinn hugsjóna Sjálfstæðisflokksins – er líkt og afgangsstærð í dægurþrasi stjórnmálanna.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá því ég sá mig knúinn til að skrifa greinarnar tvær í Þjóðmál. Þá taldi ég nauðsynlegt að huga að rótum hugmyndafræðinnar en um leið yrðu kjörnir fulltrúar Sjálfstæðisflokksins að öðlast sjálfstraust í málflutningi og baráttu. Almenningur verði að skynja að þeir tali frá hjartanu með frelsi einstaklingsins að leiðarljósi. Að ástríða og sannfæring sé að baki orðum og athöfnum.
Af samtölum síðustu misseri við fólk um allt land – bændur, útgerðarmenn, iðnaðarmenn, sjálfstæða atvinnurekendur, kennara og lækna – finn ég að margir sakna þess að við sem höfum tekið að okkur að berjast fyrir hugsjónum sjálfstæðisstefnunnar á þingi, skulum ekki tala af meiri ástríðu fyrir því sem við teljum mikilvægast.
Eða eins og gamall sjómaður sagði við mig: „Það er allt í lagi að kannast við að vera Sjálfstæðismaður.“
Greinin birtist í Morgunblaðinu 10. október 2018
