Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra
Í vikunni mælti ég á Alþingi fyrir þingsályktunartillögu um stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku. Er það í fyrsta sinn sem mælt er fyrir slíkri stefnu, en ákvæði um hana var sett í raforkulög árið 2015.
Rauði þráðurinn í tillögunni er að styrkja þurfi flutningskerfið til að ná nánar tilgreindum markmiðum, meðal annars um orkuskipti, afhendingaröryggi um allt land og möguleikum til atvinnuuppbyggingar. Um er að ræða mikilvæga innviði landsins sem jafna má til vegakerfis og fjarskipta.
Stefna með stoð í lögum
Rétt er að taka fram að þótt stefnan yrði samþykkt óbreytt leggur hún ekki niður deilur um umdeildar framkvæmdir. Hún er hins vegar skref í átt að víðtækari sátt um markmið stjórnvalda um uppbyggingu grunninnviða landsins og til hvaða viðmiða eigi að horfa í þeim efnum.
Þingsályktunin er ekki eingöngu táknræn yfirlýsing því að bundið er í lög með hvaða hætti henni skuli framfylgt. Landsneti er skylt samkvæmt lögum að taka tillit til þingsályktunarinnar þegar fyrirtækið setur niður áætlanir sínar um uppbyggingu raforkuflutningskerfisins. Þetta gefur henni á vissan hátt meira vægi en almennt gildir um slíkar ályktanir.
Leiðbeining stjórnarsáttmálans
Það er kunnara en frá þurfi að segja að raflínur hafa oft valdið deilum og málaferlum. Það er því ekki sjálfgefið að tillaga um stefnu stjórnvalda um þessi viðkvæmu mál verði Alþingi auðvelt viðfangsefni.
Ríkisstjórnarsamstarfið nýtur góðs af því að stjórnarsáttmálin gefur allskýrar leiðbeiningar um markmið og aðgerðir varðandi flutnings- og dreifikerfi raforku. Það er dýrmætt í ljósi þess að áherslur flokkanna sem mynda ríkisstjórnina eru að sumu leyti ólíkar. Að mínum dómi er í stjórnarsáttmálanum náð ákveðnu jafnvægi milli þessara ólíku sjónarmiða. Kveðið er á um að styrkja þurfi flutningskerfi raforku, mæta þörfum notenda, tryggja afhendingaröryggi og einfalda regluverk. Jafnframt eru ákvæði um að tryggja sterka aðkomu almennings að ákvörðunum.
Tillit tekið til ólíkra sjónarmiða
Sumar af þessum áherslum stjórnarsáttmálans eiga heima í áðurnefndri stefnu um uppbyggingu flutningskerfisins og hafa því verið teknar þar upp orðrétt. Aðrar áherslur, til að mynda um breytingar á regluverki og aðkomu almennings, fá annan farveg og munu væntanlega koma fram síðar með breytingum á öðrum lögum og reglum. Það er til þess fallið að auka traust að hafa það skjalfest í stjórnarsáttmálanum að taka skuli tillit til ólíkra sjónarmiða þótt ekki verði öll skrefin stigin á sama augnabliki.
Í þessum sama anda var líka ákveðið að taka tillit til athugasemda sem Landvernd gerði síðastliðið sumar við drög að stefnunni, þess efnis að æskilegt væri að rannsaka betur möguleika á að leggja jarðstrengi frekar en loftlínur. Eins og fram kemur í tillögunni mun ráðuneyti mitt láta vinna slíkar greiningar og skila Alþingi skýrslu um þær eigi síðar en 1. febrúar á næsta ári. Í kjölfarið verði stefnan endurskoðuð á sama þingi með hliðsjón af niðurstöðunum. Fram að því gildi þau viðmið um jarðstrengi sem Alþingi samþykkti 2015 en þau fela nú þegar í sér að hlutfall jarðstrengja í flutningskerfinu muni aukast jafnt og þétt á næstu árum.
Skilningur á nauðsyn uppbyggingar
Það er staðreynd að flutnings- og dreifikerfi raforku á landsbyggðinni eru sums staðar komin að þolmörkum eða fullnægja ekki sanngjörnum kröfum nútímans um afhendingaröryggi. Við það verður ekki unað. Lausnin hefur sums staðar verið sú að setja upp dísilrafstöðvar. Það er óásættanlegt í landi sem býr við nóg af hreinni orku. Til viðbótar valda ófullnægjandi tengingar því að framleiðslugeta ólíkra landshluta nýtist ekki alltaf sem skyldi. Afleiðingin er veruleg og dýr sóun.
Það má fullyrða að víðtækur skilningur á þessari stöðu hafi komið fram við fyrri umræðu um þingsályktunartillöguna á Alþingi í vikunni. Það er afar jákvætt. Ég er sannfærð um að afgreiðsla hennar geti orðið mikilvægt skref í að ná betri sátt um nauðsynlega uppbyggingu þessara mikilvægu innviða.
Greinin birtist í Morgunblaðinu, 11. febrúar.
