Tilgangur laga um ríkisútvarp í almannaþágu er að stuðla að lýðræðislegri umræðu, menningarlegri fjölbreytni og félagslegri samheldni í íslensku samfélagi. Stofnuninni er einnig ætlað að leggja rækt við íslenska tungu, menningu, sögu þjóðarinnar og menningararfleifð.Ríkisútvarpið naut þess lengst af á tuttugustu öldinni að vera eitt á markaði, ef frá er talin samkeppni frá útvarpi og sjónvarpsstöð bandaríska hersins. Útsendingar Kanasjónvarpsins náðust ágætlega víða í Reykjavík og á Suðurnesjum allan sjöunda áratuginn eða allt til ársins 1974 þegar því var lokað niður í kapalkerfi á varnarliðssvæðinu. Engin bylting átti sér stað í notkun landsmanna á ljósvakamiðlum fyrr en með stofnun Íslenska útvarpsfélagsins um rekstur Bylgjunnar árið 1984. Allt síðan þá hefur umhverfið þróast afar hratt og orðið fjölbreytilegra með hverju ári, einkum allra síðustu ár.

Bylgjan, Stöð 2, Skjár Einn, ÍNN, Útvarp Saga, N4, Hringbraut og ótal stöðvar sem hafa komið og farið hafa veitt Ríkisútvarpinu verulegt aðhald síðustu áratugi en samkeppnin um augu og eyru landsmanna hefur þó aldrei verið harðari og alþjóðlegri en nú og er það að sjálfsögðu internetið sem þar er að verki.

Google, Apple og Netflix hafa nú bæst inn á íslenska fjölmiðlakortið, fréttir berast á ógnarhraða um Twitter og Facebook og hlaðvörp á borð við Serial og This American Life hafa tekið sér bólfestu í snjallsímum landsmanna. Spotify er orðið heimilisvinur og allir vilja og geta verið sínir eigin dagskrárstjórar.

Hinir nýju miðlar eru á margan hátt frábærir og við eigum að sjálfsögðu að taka þeim opnum örmum. Á sama tíma megum við ekki gleyma grunnmarkmiðunum sem lagt var upp með þegar Ríkisútvarpið var stofnað, að verja íslenska tungu, varðveita íslenska menningu, sögu þjóðar og menningararfleifð. Jafnframt á Ríkisútvarpið að vera lifandi vettvangur nýsköpunar og þróunar á sviði menningar og lista ásamt því að leggja traustan grunn að öflugri þjóðmálaumræðu. Þessi markmið eru og eiga að vera grunngildi íslensks ríkisútvarps. Við megum ekki gleyma þeim í afþreyingarkapphlaupi við erlenda risa sem við getum aldrei lagt að velli.

Ríkisútvarpið stendur nú á tímamótum. Stofnunin er undir nýrri forystu sem hefur á undanförnum misserum sýnt í störfum sínum og áherslum að menning og listir þjóðarinnar hafa verið sett í forgrunn, áhersla á vandað íslenskt barnaefni hefur verið aukin og leitast er við að veita landsbyggðinni þann sess í fjölmiðlinum sem hún skipar í daglegu lífi landsmanna.

Jafnframt hefur náðst árangur í baráttunni við þann verulega rekstrarvanda sem stofnunin hefur þurft að takast á við undanfarin ár, þó að sá vandi verði ekki leystur nema Ríkisútvarpinu verði breytt.

Ég er þeirrar skoðunar, og hef lýst henni opinberlega, að ekki sé ástæða til að lækka útvarpsgjaldið, heldur eigi að halda því óbreyttu. Þrátt fyrir að horfið yrði frá þeirri lækkun bíður stjórnar og framkvæmdastjórnar mikið verk við að ná traustum tökum á rekstrinum og skerpa á áherslum, meðal annars með gerð nýs þjónustusamnings. Það er að mínu mati nauðsynlegt að skapa eftir fremsta megni þá festu og ró sem er hægt að ná fram í annars síbreytilegu starfsumhverfi Ríkisútvarpsins. Þannig má skapa grunn að yfirvegaðri umræðu um framtíð stofnunarinnar.

Þegar litið er til framtíðar komumst við ekki hjá því að taka tillit til þeirrar þróunar sem nefnd er hér að ofan, við komumst ekki hjá því að svara því hvort Ríkisútvarpið verði óbreytt á næstu árum og við komumst ekki hjá því að þurfa að ræða samkeppnisstöðu annarra fjölmiðla gagnvart ríkinu í nánustu framtíð. Hvað hið síðastnefnda varðar þá er ég þeirrar skoðunar að innan ákveðins tíma eigi Ríkisútvarpið að vera komið af auglýsingamarkaði, en þá þarf um leið að nást sátt um aðra fjármögnun stofnunarinnar og tryggja að hún fái sinnt því hlutverki sem við ætlum henni og gerum kröfu til.

Ríkisútvarpið hefur að mínu mati miklu hlutverki að gegna í íslenskri menningar- og þjóðmálaumræðu og það má færa fyrir því rök að mikilvægi þess sé jafnvel enn meira en áður var. Jafnframt geri ég mér grein fyrir því að um þessa skoðun mína eru deildar meiningar. En hvar í flokki sem menn standa, hvað svo sem mönnum finnst um aðkomu ríkisins að rekstri ljósvakamiðla, þá ættum við öll að vera um það sammála að þeim mun stærri hluti af framlögum af almannafé til ríkisfjölmiðils sem fer í að framleiða íslenskt efni, því betra.

Allir unnendur Ríkisútvarpsins geta jafnframt verið sammála um að því minni fjármunir sem fari til dæmis í húsnæði, stjórnun og tækjabúnað, því betra. Í ljósi þess eiga stjórnendur Ríkisútvarpsins hrós skilið fyrir áherslur sínar og verk undanfarin misseri. En þegar horft er til framtíðar er það aðalatriðið og um það ætti að vera hægt að skapa sæmilega sátt, að allt sem ekki lýtur að grunngildum almannaútvarps er betur eftirlátið einkaaðilum sem nú þegar sinna afþreyingarhlutverkinu af alúð og kostgæfni. Hvernig við komumst á þann stað kallar á samtal allra sem láta sig íslenska menningu varða.