Óli Björn Kárason formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins:
Einvera getur verið hverjum manni holl. Þá gefst tími til að hugsa, fara yfir farinn veg, lesa, kynnast nýjum hugmyndum og hlaða batteríin bæði andlega og líkamlega. Að geta verið einn með sjálfum sér í nokkra daga, án þess að finna til einmanaleika eða depurðar, er góður hæfileiki. En alveg sama hversu vel okkur líður í einverunni þurfum við öll á samneyti við aðra að halda. Við þurfum félagsskap. Andleg heilsa okkar er undir því komin að við getum ræktað sambandið við okkar nánustu – sinnt fjölskyldu og vinum, tekið þátt í gleði þeirra og sorgum. Með samskiptum við annað fólk sækjum við andlega næringu og styrk til að takast á við áskoranir hversdagsins með sama hætti og trúin færir okkur bjartsýni á framtíðina.
Ég er einn þeirra þúsunda Íslendinga sem ekki fengu að njóta þeirrar gleði að fagna jólum í faðmi fjölskyldunnar. Sú reynsla var mér þungbær og þó voru og eru aðstæður mínar í einangrun líklega miklu betri en flestra annarra. Hafði nóg að bíta og brenna, fékk jólapakka frá þeim sem eru mér kærastir og naut friðar sveitarinnar.
Tilefni til endurmats
Eftir nokkra daga verður undarlegt ár að baki – ár sem hefur reynst mörgum erfitt. Glíman við skæðan faraldur hefur orðið lengri en nokkurn óraði fyrir. Efnahagslegan skaða er hægt að mæla með stiku hagfræðinnar, en áhrif faraldursins á andlega og líkamlega heilsu einstaklinga verða seint að fullu metin og aldrei til fjár.
Áramót gefa okkur öllum tilefni til endurmats, vega og meta það sem gert hefur verið, horfast í augu við mistök en njóta um leið þess sem vel hefur verið gert. Á grunni reynslunnar leggjum við á ráðin fyrir nýtt ár, staðráðin í að læra af mistökum og forðast að falla í þá gryfju að endurtaka þau í þeirri von að fá aðra og betri niðurstöðu.
Í mörgu hefur okkur Íslendingum tekist vel í baráttunni við heimsfaraldurinn en við stöndum á krossgötum. Á nýju ári getum við ekki notað sömu baráttuaðferðir og í upphafi þegar óvinurinn var lítt þekktur. Við getum ekki gripið til harkalegri sóttvarna en þegar við vorum lítt varin og sent tugi þúsunda í einangrun eða sóttkví þegar langstærsti hluti landsmanna er bólusettur og alvarleg veikindi fátíð.
Óttinn gegn frelsinu
Á nýju ári getum við sem eldri erum ekki krafist þess að börn og unglingar sæti þvingunum til að verja heilsu okkar. Skylda okkar er að tryggja að ungt fólk fái að lifa og þroskast í samneyti við jafnaldra sína, geti stundað nám og félagsstörf, farið á böll og komið saman á góðri stundu. Sóttvarnaaðgerðir verða að taka mið af þessari skyldu.
Stjórnvöldum ber að verja líf og heilsu borgaranna, um það er ekki deilt. Í varnarbaráttu geta stjórnvöld hins vegar ekki beitt hvaða meðulum sem er. Og valdið til að ganga á borgaraleg réttindi fólks – skerða athafna- og félagafrelsi borgaranna – verður því minna sem tíminn líður og þekkingin á ógninni verður meiri. Og aldrei mega stjórnvöld í lýðfrjálsu ríki falla í þá gryfju að nýta sér óttann til að réttlæta takmarkanir á mannlegum samskiptum. Ef við höfum lært eitthvað af sögunni þá vitum við að óttinn og frelsið eiga aldrei samleið. Á óttanum nærist forræðishyggjan.
Jólin minna okkur á að trúin gengur á hólm við óttann. Í trúnni á hið góða – Guð í alheimsgeimi og Guð í okkur sjálfum – finnum við styrk til að yfirstíga óttann og æðruleysi til að takast á við erfiðleika.
Viska og fegurð trúarinnar
Hugmyndafræði trúleysis, sem víða hefur náð að festa rætur, hafnar styrk trúarinnar. Þegar sálinni er afneitað – þessari andlegu, yfirskilvitlegu vídd mannlegs eðlis – hverfur umburðarlyndið. Eftir standa aðeins líkamlegir eiginleikar; útlit og kyn. Allt verður á grunni hins veraldlega og hinu andlega er fórnað.
Í trúleysinu glatast hæfileikinn til að þiggja andlegar gjafir. „Kyrrð, rósemi, frið, hið innra og ytra, og þetta er náttúrulega það sem jólin gefa og boða þar sem þau eru þegin.“ Þannig lýsti hr. Sigurbjörn Einarsson biskup jólagjöfinni sem hann vildi helst gefa Íslendingum ef hann gæti. Trúleysið lokar glugganum og hjartað fær ekki að njóta geisla vonarinnar sem trúin færir.
Á undanförnum árum hefur notkun þunglyndis- og kvíðalyfja aukist verulega, ekki síst meðal ungs fólks. Í viðtali við Ríkisútvarpið fyrir rúmum tveimur vikum sagði Björn Hjálmarsson, geðlæknir á barna- og unglingageðdeild Landspítala, að rekja mætti þessa þróun til margra þátta. Skortur á trúrækni væri hluti vandans: „Sorgin er að verða meira og meira sjúkdómsvædd. Þeir sem eru sanntrúaðir, þeir geta sótt svo mikinn mátt í trúna. Trúarheimspeki, það að geta sótt styrk í æðri mátt, trúin á hið góða, hið fagra og hið fullkomna er mjög góður styrkur.“
Í hraða samtímans og veraldarhyggju trúleysis er hættan sú að andleg næring verði fábreytileg. Og við missum af visku trúarinnar og þeirri fegurð sem trúin á hið góða – hið æðra – getur gefið okkur öllum.
Ég þakka lesendum fyrir árið sem er að líða og óska landsmönnum öllum gleðilegs árs sem getur markað nýtt upphaf fyrir okkur öll. Orð sálmaskáldsins fá þannig að rætast: „Og háar sjónir vekja sem af dvala stórmenni, söngmenn, spekimenn og spámenn. Og daggir andans hrynja á lífsins hafflöt, svo hringir myndast, þeir stækka, víðka, og efla óð og afrek, ást og samhug, og leita upp sjálfa lífsins rót og sjá, þá lyftist heims vors afar mikla bákn um lítið fet á lífsins óravegi!“
Greinin birtist í Morgunblaðinu 30. desember 2021.