Brynjar Níelsson alþingismaður:

Op­in­ber umræða um þriðja orkupakk­ann hef­ur að stærst­um hluta til snú­ist um skyld­ur okk­ar sam­fara inn­leiðingu hans. Því hef­ur verið haldið fram að ís­lenska rík­inu verði gert skylt að liðka fyr­ir og heim­ila lagn­ingu sæ­strengs til lands­ins. Margsinn­is hef­ur verið bent á af okk­ar helstu sér­fræðing­um í Evr­ópu­rétti að það er ekk­ert í þriðja orkupakk­an­um sem skyld­ar ríki EES og ESB til að tengj­ast innri markaði ESB með beinni teng­ingu, þ.e. að leggja raflín­ur og önn­ur flutn­ings­mann­virki þannig að hægt sé að stunda milli­ríkjaviðskipti með raf­orku. Hins veg­ar ger­ir EES-samn­ing­ur­inn ráð fyr­ir því að rík­in geti tengst innri markaði ESB með raf­orku og hef­ur gert það frá upp­hafi án þess að nokk­ur hafi kraf­ist að rík­in gerðu slíkt eða talið að þeim væri það skylt. Ákveðum við hins veg­ar að tengj­ast innri raf­orku­markaðnum er ekk­ert óeðli­legt að um það gildi sam­ræmd­ar regl­ur og að sam­eig­in­leg­ar stofn­an­ir, sem byggj­ast á tveggja stoða kerf­inu, úr­sk­urði um ágrein­ing sem kann að koma upp. Það hef­ur ekk­ert með full­veldisafsal að gera held­ur er hluti af samn­ingi full­valda ríkja.

Á meðan við ákveðum ekki sjálf að tengj­ast innri raf­orku­markaðnum með beinni teng­ingu eiga ákvæði þriðja orkupakk­ans, sem varða slík milli­landaviðskipti, ekki við hér á landi. Önnur ákvæði þriðja orkupakk­ans sem eiga hér við eru hugsuð til hags­bóta fyr­ir neyt­end­ur og eiga að stuðla að auk­inni sam­keppni og jafn­ræði milli aðila. Þær breyt­ing­ar eru þó óveru­leg­ar.

Af­leiðing af inn­leiðingu þriðja orkupakk­ans

Mik­il­vægt er fyr­ir fríversl­un að reglu­verk innri markaðar­ins sé sam­ræmt. Þegar fram­leiðslu­vara þarf að upp­fylla mis­mun­andi skil­yrði eft­ir lönd­um verður til óþarfa kostnaður og á end­an­um greiða neyt­end­ur fyr­ir óhagræðið í hærra vöru­verði. Í sam­ræmdu reglu­verki utan um viðskipt­in fel­ast raun­veru­leg verðmæti fyr­ir neyt­end­ur og at­vinnu­lífið. Slíkt sam­ræm­ist vel stefnu Sjálf­stæðis­flokks­ins enda flokk­ur­inn talað alla tíð fyr­ir auk­inni hag­kvæmni, frjáls­um viðskipt­um, af­námi tolla, vöru­gjalda og annarra hindr­ana á vöru­skipt­um til og frá land­inu.

Inn­leiðing á þriðja orkupakk­an­um breyt­ir ekki þeirri staðreynd að Ísland er með ein­angrað raf­orku­kerfi. Þar að auki er inn­leiðing þriðja orkupakk­ans gerð með þeim fyr­ir­vara að samþykki Alþing­is þarf til að milli­landa­teng­ing með raf­orku verði að veru­leika. Þessi fyr­ir­vari er gerður til að taka af öll tví­mæli um að með inn­leiðingu þriðja orkupakk­ans fel­ist ein­hvers kon­ar skylda til að heim­ila lagn­ingu sæ­strengs í lög­sögu okk­ar. Ef ESB, ESA eða EFTA-dóm­stóll­inn líta svo á, sem ekk­ert bend­ir til, að í þriðja orkupakk­an­um fel­ist slík skylda get­ur niðurstaðan ekki orðið önn­ur en sú að við hefðum ekki inn­leitt hann með rétt­um hætti. Þá erum við kom­in á byrj­un­ar­reit aft­ur og eng­inn skaði skeður.

Stefna til framtíðar í raf­orku­mál­um

Fyr­ir okk­ur Íslend­inga er mik­il­væg­ast að móta skýra framtíðar­stefnu í raf­orku­mál­um og það teng­ist þriðja orkupakk­an­um ekki beint, enda í okk­ar hönd­um. Kannski er öll­um ekki kunn­ugt um að í ráðuneyti ferðamála-, iðnaðar- og ný­sköp­un­ar­mála er slík vinna þegar haf­in. Stefnu­mót­un í þeim efn­um þarf að vera opin og gagn­sæ því auðlind­in skipt­ir okk­ur öll máli. Hún þarf að horfa til allra sam­fé­lagsþátta og mæta þörf­um al­menn­ings. Hún þarf einnig að mæta vexti og þróun sam­fé­lags­ins á næstu árum og ára­tug­um og taka mið af vilja og mark­miðum okk­ar í lofts­lags­mál­um og þeim miklu tækninýj­ung­um sem eru að eiga sér stað.

Þótt erfitt sé að sjá langt fram í tím­ann er nokkuð ljóst að í nán­ustu framtíð erum við ekki að tengj­ast innri raf­orku­markaðnum með sæ­streng. Svo erum við nokkuð sam­mála um að sú orka sem til er verði nýtt áfram til upp­bygg­ing­ar at­vinnu­lífs hér á landi. Þar eru mikl­ir mögu­leik­ar.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. ágúst 2019.