Bryndís Haraldsdóttir alþingismaður:

Dán­ar­að­stoð er þýð­ing á gríska orð­inu eut­hanasia (góður dauð­i/að deyja með reisn) sem merkir að binda enda á líf af ásetn­ingi til þess að leysa við­kom­andi undan óbæri­legum sárs­auka eða þján­ing­um. Oft á tíðum hefur verið not­ast við orðið líkn­ar­dráp eða sjálfs­víg með aðstoð.

Þings­á­lyktun um dán­ar­að­stoð?

Í síð­ustu viku mælti ég fyrir þings­á­lykt­un­ar­til­lögu um dán­ar­að­stoð sem ég legg fram ásamt fleiri þing­mönnum úr mörgum flokk­um. Í þings­á­lykt­un­inni fellst ekki að lög­leiða skuli dán­ar­að­stoð heldur er henni ætlað að kalla fram upp­lýs­ingar um stöðu mála og þróun lag­ara­mma um þetta mál, í þeim löndum sem dán­ar­að­stoð er lög­leg. Auk þess að fá upp­lýs­ingar um hvernig umræðan hefur þró­ast í nágranna­löndum okkar þar sem dán­ar­að­stoð er ekki leyfð. Að lokum felur þings­á­lykt­unin það í sér að kann­aður verði hugur heil­brigð­is­starfs­manna til dán­ar­að­stoð­ar. Nánar um þings­á­lykt­un­ina má sjá hér.

Til­gangur þings­á­lykt­un­ar­innar er að hér geti farið fram upp­lýst og yfir­veguð umræða sem byggir á stað­reyndum og reynslu ann­ara landa. Þetta er ekki í fyrsta skiptið sem við leggjum þessa þings­á­lyktun fram og á síð­asta þingi bár­ust margar umsagnir um þings­á­lykt­un­ina, þær voru bæði jákvæðar og nei­kvæð­ar. Sumum finnst málið brýnt og vilja sjá breyt­ingu á lög­gjöf, aðrir telja rétt að málið verði skoðað og yfir­veguð umræða tekin í kjöl­far­ið. Svo eru nokkrir sem telja ekki tíma­bært og í raun aldrei leyfi­legt að vekja máls á dán­ar­að­stoð.

Á umræða um dán­ar­að­stoð erindi

Umræða um dán­ar­að­stoð eða líkn­ar­dauða kemur reglu­lega upp. Ég tel umræð­una eiga mikið erindi en á sama tíma legg ég áherslu á að um flóknar sið­ferði­legar spurn­ingar er að ræða. Ekki eru allir sam­mála um hvort rétt sé að veita slíka aðstoð og margir hræð­ast hvað slíkt leyfi gætti leitt af sér. Mun fólk kjósa dán­ar­að­stoð af ótta við að vera byrgði á ætt­ingjum og sam­fé­lag­inu? Hverjir ættu að taka slíka ákvörðun og undir hvaða kring­um­stæðum gæti slíkt verið rétt­læt­an­legt, eða er það yfir­höfuð ein­hvern tím­ann rétt­læt­an­legt að velja dauðan fram yfir líf­ið? Spurn­ing­arnar eru margar og flókn­ar.

Hol­lend­ingar eru ákveðnir frum­kvöðlar í þessum efnum og lög­leiddu dán­ar­að­stoð í kringum alda­mótin og hafa bæði Sviss­lend­ingar og Belgar fylgt þeim. Sum fylki í Banda­ríkj­unum og Kanada leyfa dán­ar­að­stoð eða sjálfs­víg með aðstoð. Leið­irnar sem lönd hafa farið í þessum efnum eru mis­jafnar og því rétt að skoða það sér­stak­lega þegar þessi umræða er tek­in.

Afstaða almenn­ings og afstaða fag­fólks

Árið 2015 gerði Sið­mennt skoð­ana­könnun á lífs­skoðun og trú Íslend­inga og þar var meðal ann­ars spurt: „Ertu hlynntur eða and­vígur því að ein­stak­lingur geti fengið aðstoð við að binda enda á líf sitt ef hann er hald­inn ólækn­andi sjúk­dómi (líkn­andi dauð­i)?“ 74,9% aðspurðra voru mjög eða frekar hlynnt því, 18% voru hvorki né en 7,1% mjög eða frekar and­víg. Flestum kom á óvart þessi mikli stuðn­ingur almenn­ings við dán­ar­að­stoð.

Minni kann­anir hafa verið gerðar meðal heil­brigð­is­starfs­manna og árið 1997 birt­ist grein í Lækna­blað­inu þar sem fram kom að aðeins 5% lækna og 9% hjúkr­un­ar­fræð­inga töldu líkn­ar­dráp rétt­læt­an­legt undir ein­hverjum kring­um­stæðum en ein­ungis 2% svar­enda gátu hugsað sér að verða við slíkri ósk.

Árið 2010 var gerð önnur könnun og þá var nið­ur­staðan sú að líkn­ar­dráp þótti rétt­læt­an­legt hjá 18% lækna og 20% hjúkr­un­ar­fræð­inga en aðeins 3% vildu verða við slíkri ósk.

Ljóst er af þessu að mikil breyt­ing á afstöðu átti sér stað milli áranna 1997-2010 og áhuga­vert að sjá hver staðan er árið 2019. Mun­ur­inn á afstöðu almenn­ings og heil­brigð­is­starfs­fólks er mik­ill og mun fleiri heil­brigð­is­starfs­menn aðhyll­ast dán­ar­að­stoð en væru til­búnir að aðstoða við slíkt, allt er þetta skilj­an­legt.

Birtist fyrst á vef Kjarnans 5. mars 2019.