Diljá Mist Einarsdóttir, þingmaður Sjálfstæðisflokksins:
Mér er bæði ljúft og skylt að svara ESB-Ole Antoni Bieltvedt. Ekki af því hann er aldraður, enda hlýt ég glöð að una við það, 35 ára gömul, að vera ítrekað kölluð ung af honum. Það er stytting frá að vera „ung og fönguleg“, eins og ég var í síðustu ritröð hans.
1 – Ole segir mig villa um fyrir lesendum með því að tiltaka að vaxtaprósentan í „evru-löndunum 26“ (eru reyndar 20) sé jafn misjöfn og löndin séu mörg. Evrópski seðlabankinn ræður stýrivöxtum í þessum 20 löndum. Vaxtakjör ríkissjóða, almennings og banka eru á hinn bóginn mjög svo misjöfn milli landanna. Um það verður ekki deilt.
Og í flestöllum löndum á evrusvæðinu eru breytilegir vextir regla fremur en undantekning og hafa þeir hækkað stórlega. Fastir vextir eru þar ófáanlegir til lengri tíma en 5 ára, að mér er tjáð.
Ekki eitt vaxtastig á evrusvæði
2 – Ole segir mig ekki fara í „saumana á því, af hverju vextir séu helmingi hærri hér, við sömu verðbólguskilyrði“ og dregur svo sjálfur þá ályktun að það sé „krónu/evru-spurning“. Um það vísa ég til umfjöllunar úr fyrri grein minni þar um, m.a. um hagvöxt og hátt atvinnustig hérlendis sem Ole nefnir auðvitað ekki einu orði. Atvinnuleysi hér var þannig 3,6% í janúar sl. Meðalatvinnuleysi á evrusvæðinu samkvæmt OECD var hins vegar 6,7% á sama tíma, þar af yfir 7% í Frakklandi og 13% á Spáni. Meðaltal atvinnuleysis ungs fólks á evrusvæðinu var reyndar tæp 15% á sama tíma.
Þá fjallaði ég sömuleiðis um það að ekki væri hægt að setja samasemmerki milli vaxta, og annarra lánskjara, og aðildar og ekki heldur myntar. Vaxtaprósentan segði aukinheldur ekki alla söguna þar sem vextir væru mjög lágir. Meðal annars þyrfti að skoða hvort stöðnun ríkti í viðkomandi ríki (eða hvernig er það, Ole?). Samanburður á hagvexti í Evrópusambandinu og Íslandi telst langt í frá vera aðild til framdráttar, enda er hagvöxtur sjaldan ræddur af ESB-sinnum. Ekki frekar en atvinnustig.
ESB getur sjálfu sér um kennt
3 – Ole telur það vekja „undrun“ að ég skuli fullyrða að ESB-leiðtogar beri ábyrgð á orkukrísunni í Evrópu. Pútín beri enda ábyrgð á henni. Þá segi ég það enn og aftur fullum fetum: Forystumenn í ESB juku við viðskipta- og hagsmunatengsl við rússnesk stjórnvöld þrátt fyrir ógnartilburði og árásargirni þeirra – m.a. eftir árásina á Krímskaga – og eru ábyrgir fyrir því að álfan er mjög háð rússneskri orku. Þeir munu hljóta ævarandi skömm fyrir og sömuleiðis þeir sem bera í bætifláka fyrir eða reyna að hylma yfir aðgerðir þeirra með eftir á söguskýringum.
4 – Mest um vert er auðvitað að Ole telur fráleitt af mér að telja að við ættum að miða hagsmunamat af inngöngu í ESB við það, hvernig öðrum þjóðum hafi vegnað innan sambandsins. Það sé „grundvallarmisskilningur“ af minni hálfu. Ole vill nefnilega byggja einvörðungu á því hvernig okkur vegnar.
Sem er reyndar nákvæmlega þau rök sem ég hef borið á borð! Sýnilega fyrir daufum eyrum sumra. Þannig hef ég bent á það að þrátt fyrir verðbólgu og aðrar áskoranir hefur kaupmáttur allra tekjuhópa aukist hér verulega á síðustu árum. Að laun séu mjög há í alþjóðlegum samanburði og hafi hækkað hér u.þ.b. tvöfalt meira á undanförnum árum en í helstu samanburðarríkjum. Tekjur íslenskra heimila hafi þannig aukist og vanskil íslenskra heimila á lánum hafa ekki mælst lægri í langan tíma. Að aldrei hafi færri heimili átt erfitt með að ná endum saman. Ég hef bent á hátt atvinnustig og mikinn hagvöxt hérlendis. Ég hef bent á að hér sé hlutfallsleg fátækt minnst af OECD-ríkjunum. Og þrátt fyrir að lífskjör fari almennt versnandi í heiminum, þá fari þau batnandi í Íslandi og séu þau þriðju bestu í heiminum samkvæmt lífskjararannsókn Sameinuðu þjóðanna. Á eftir Sviss og Noregi, vel að merkja.
En allar þessar staðreyndir mega sín lítils gagnvart heittrúaðri, en lítt rökstuddri sannfæringu ESB-sinna.
5 – Ole segir meginorsök verðbólgu í Evrópu vera hækkun orkuverðs, sem eigi ekki við hér og sé því ekki verðbólguvaldur. Það er skrítin hagfræði, enda skýra innfluttar vörur stóran hluta af verðbólgunni hérlendis. Þær verða sannarlega fyrir áhrifum af hækkun orkuverðs. Auk þess hefur hækkandi verð á innfluttum aðföngum í byggingariðnaði auðvitað áhrif á húsnæðismarkaðinn.
Rangfærslur um innleiðingu
Og þótt mér gefist ekki pláss (eða tími, þrátt fyrir mjög ungan aldur) til að leiðrétta allar rangfærslur Ole, má við þetta bæta:
A) Við tökum upp um 13% ESB gerða í gegnum EES-samstarfið (9.028 af 67.158 gerðum á árunum 1994-2016, sbr. skýrsla utanríkisráðuneytisins Gengið til góðs). Ekki 90% gerða eins og Ole og fleiri ESB-sinnar halda fram til þess að grafa undan EES-samningnum.
B) Það er einfaldlega alrangt að við fengjum við ESB-aðild „neitunarvald gagnvart öllum helztu stefnumálum og ákvörðunum sambandsins“. Vonandi segir Ole það ekki gegn betri vitund. Einróma samþykki við ákvarðanatöku í ráðherraráði ESB, valdamestu stofnun sambandsins, heyrir enda nánast sögunni til. Á til að mynda ekki við um sjávarútvegs- og orkumál. Hvaða „helztu stefnumál“ eru Íslendingum annars mikilvægari?
Engar varanlegar undanþágur
C) Ole fullyrðir að við myndum halda „fullum yfirráðarétti yfir okkar auðlindum, fiskimiðum, eins og Malta, þegar hún varð aðildarríki.“ Talandi um grundvallarmisskilning eða þaðan af verra. Við inngöngu í ESB þyrfti Ísland að gangast undir hina sameiginlegu sjávarútvegsstefnu. Engar varanlegar undanþágur hafa nokkurn tímann verið veittar frá henni – ekki heldur til Möltu. Gjaldið sem Íslendingar þyrftu að greiða fyrir aðild að ESB væri m.a. aðgangur og yfirráð yfir fiskimiðum okkar. Þetta kom skýrt fram í aðlögunarferlinu sem hófst 2009 og lauk 2013.
D) Smæð markaðarins veldur því að erlendar smásölukeðjur og bankar hafa ekki áhuga. Eða forðast þessar einingar Svíþjóð og önnur ESB-ríki sem nota ekki evru? Nú eða Sviss og Noreg?
Það er ágætt að Lars Jonung og Ole telji okkur mundu hafa orðið „mun ríkara land“ með annað peningakerfi. Ég tel að við getum vel við unað að vera eitt ríkasta land í heimi og með ein bestu lífskjör í heimi.
Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 23. mars 2023