Vonir, væntingar og skyldur í ríkisstjórn

Óli Björn Kárason alþingismaður:

Nú er stutt stund milli stríða. Þingi lokið en ekki langt í að kosn­inga­bar­átt­an hefj­ist. Fjarri dag­leg­um skarkala stjórn­mál­anna gefst tæki­færi til að meta verk síðustu ára; hvar og hvernig náðist ár­ang­ur og hvar ekki. En um leið búa sig und­ir átök kom­andi mánaða og ára; ydda hug­mynda­fræðina og gera nýja ver­káætl­un.

Mark­mið mitt í stjórn­mál­um er ein­falt; að hafa áhrif á framtíð sam­fé­lags­ins með því að hrinda hug­sjón­um okk­ar sjálf­stæðismanna í fram­kvæmd. Hljóm­ar ein­falt en get­ur orðið snúið í fram­kvæmd, ekki síst í rík­is­stjórn­ar­sam­starfi við aðra flokka. Þá skipt­ir skýr stefna og þingstyrk­ur mestu en einnig hæfi­leik­inn til að koma til móts við ólík sjón­ar­mið án þess að missa sjón­ar á hug­sjón­um.

Fyr­ir stjórn­mála­mann er mik­il­vægt að átta sig á því að aðstæður eru mis­mun­andi og það er langt í frá sjálf­gefið að þátt­taka í rík­is­stjórn tryggi braut­ar­gengi stefnu­mála. Þátt­taka í rík­is­stjórn get­ur aldrei verið sjálf­stætt mark­mið stjórn­mála­flokks, jafn­vel þótt ein­staka þing­menn láti sig dreyma um frama og vegtyll­ur. Til­gang­ur­inn er að tryggja fram­gang hug­sjóna og á stund­um er ár­ang­urs­rík­ara að standa utan rík­is­stjórn­ar og fá svig­rúm til að vökva ræt­urn­ar – huga að liðsskip­an­inni og styrkja baklandið. Stjórn­mála­flokk­ur sem starfað hef­ur í 92 ár tjald­ar ekki til einn­ar næt­ur – horf­ir lengra en rétt fram yfir næstu kosn­ing­ar.

Sam­kvæm­is­leik­ur – von­ir og vænt­ing­ar

Í aðdrag­anda þing­kosn­inga er ekki óeðli­legt að kjós­end­ur velti því fyr­ir sér hvers kon­ar rík­is­stjórn kunni að taka við völd­um á kom­andi kjör­tíma­bili. Mikið vatn á eft­ir að renna til sjáv­ar áður en gengið verður að kjör­borði og því eru vanga­velt­ur um rík­is­stjórn ekki mikið annað en sam­kvæm­is­leik­ur sem end­ur­spegl­ar von­ir og vænt­ing­ar. Og auðvitað ræður niðurstaða kosn­inga mestu um hvers kon­ar rík­is­stjórn verður mynduð.

Stuðning­ur við rík­is­stjórn Vinstri grænna, Fram­sókn­ar­flokks og Sjálf­stæðis­flokks er um 60% sam­kvæmt mæl­ingu Gallup. Þetta er marg­falt meiri stuðning­ur en síðustu fjór­ar rík­is­stjórn­ir þar á und­an nutu í aðdrag­anda kosn­inga. Það á því ekki að koma á óvart að marg­ir kjós­end­ur telji skyn­sam­legt að stjórn­ar­flokk­arn­ir end­ur­nýi sam­starfið að lokn­um kosn­ing­um. En svo ein­falt er þetta ekki.

Þegar mál­efna­samn­ing­ur og verka­skipt­ing nýrr­ar rík­is­stjórn­ar lá fyr­ir und­ir lok nóv­em­ber 2017, sagði ég í niður­lagi pist­ils hér í Morg­un­blaðinu:

„Fyr­ir okk­ur Sjálf­stæðis­menn skipt­ir mestu að störf og stefna nýrr­ar rík­is­stjórn­ar taki mið af ein­kunn­ar­orðum flokks­ins. Að rík­is­stjórn­in verði rík­is­stjórn hins venju­lega Íslend­ings – kenn­ar­ans, sjó­manns­ins, bónd­ans, iðnaðar­manns­ins, verka­kon­unn­ar, hjúkr­un­ar­fræðings­ins, litla at­vinnu­rek­and­ans. Að bak­bein ís­lensks sam­fé­lags – millistétt­in – skynji að rík­is­stjórn­in ætl­ar að standa vörð um lífs­kjör og sækja fram. Við þurf­um að sann­fær­ast um að með þátt­töku í rík­is­stjórn náum við ár­angri og höf­um tæki­færi til að tryggja fram­gang hug­sjóna okk­ar.“

For­senda þátt­töku í rík­is­stjórn

Að lokn­um kosn­ing­um í sept­em­ber næst­kom­andi gild­ir hið sama og skrifað var fyr­ir tæp­um fjór­um árum. Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn á góða mögu­leika á því að setj­ast niður við samn­ings­borðið við mynd­un rík­is­stjórn­ar með auk­inn þingstyrk og þar með meira bol­magn til að standa trygg­an vörð um grunn­gildi flokks­ins.

Ein for­senda þess að Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn taki þátt í rík­is­stjórn er að mál­efna­samn­ing­ur og verk rík­is­stjórn­ar, end­ur­spegli skiln­ing á sam­hengi skatta, rík­is­út­gjalda, hag­vaxt­ar og vel­sæld­ar. Að sam­keppn­is­hæfni þjóðar ráðist ekki síst af öfl­ug­um innviðum, hóf­semd í op­in­ber­um álög­um, greiðu aðgengi að er­lend­um mörkuðum, skil­virkni í stjórn­kerf­inu og hag­kvæm­um rík­is­rekstri.

Það þarf ekki mikla inn­sýn eða skiln­ing á stefnu Sjálf­stæðis­flokks­ins til að átta sig á því að flokk­ur­inn get­ur ekki tekið þátt í rík­is­stjórn sem held­ur áfram að rík­i­s­væða heil­brigðis­kerfið, kem­ur í veg fyr­ir samþætt­ingu og sam­vinnu sjálf­stætt starf­andi þjón­ustuaðila og hins op­in­bera – tek­ur hags­muni kerf­is­ins fram yfir hags­muni sjúkra­tryggðra (okk­ar allra) og und­ir­býr þannig jarðveg fyr­ir tvö­falt heil­brigðis­kerfi, sem er eit­ur í bein­um hvers sjálf­stæðismanns. Með sama hætti geta þing­menn flokks­ins ekki rétt­lætt stuðning við rík­is­stjórn sem held­ur sjálf­stæðum fjöl­miðlum í helgreip­um, þar sem hags­mun­ir rík­is­fyr­ir­tæk­is ganga fram­ar öllu öðru. Rík­is­rek­in fjöl­miðlun geng­ur þvert á hug­mynd­ir hægri manna og gref­ur und­an borg­ara­leg­um öfl­um. Ekki síst þess vegna verður Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn að spyrna við fót­um – loks­ins gæti ein­hver sagt.

Og fleira skipt­ir máli þegar tek­in er afstaða til þess hvort rétt sé að taka þátt í mynd­un nýrr­ar rík­is­stjórn­ar. Upp­bygg­ing mennta­kerf­is­ins er eitt. Skyn­sam­leg og sjálf­bær nýt­ing nátt­úru­auðlinda annað. Já­kvætt viðhorf til at­vinnu­lífs­ins er skil­yrði. Að gera launa­fólki kleift að taka með bein­um hætti þátt í rekstri fyr­ir­tækja er mik­il­vægt og byggja þannig fleiri stoðir und­ir fjár­hags­legt sjálf­stæði heim­il­anna, er lyk­ill­inn að hjarta sjálf­stæðismanna. Og fleira skipt­ir miklu, en verður ótalið að þessu sinni.

Inn­an jafnt sem utan rík­is­stjórn­ar er Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn regn­hlíf þeirra sem vilja tak­marka völd rík­is­ins, tryggja frelsi borg­ar­anna, standa vörð um öfl­ugt vel­ferðar­kerfi og hafa skiln­ing á menn­ingu og sögu lands og þjóðar. Á þess­ari regn­hlíf held­ur for­ysta flokks­ins með stuðningi þing­manna og al­mennra flokks­manna. Fá störf eru meira krefj­andi – kalla á trú­mennsku og sann­fær­ingu fyr­ir hug­sjón­um. Með þetta í huga verður að ganga til kosn­inga og spila úr þeim spil­um sem kjós­end­ur gefa við kjör­borðið.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 30. júní 2021.