Óli Björn Kárason, formaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis:
Salurinn er þéttsetinn. Langflestir hluthafarnir eru mættir. Fyrir liggur ársskýrsla stjórnar og beðið er eftir ræðu stjórnarformannsins sem setið hefur í brúnni í átta ár og þar af síðustu fjögur sem hæstráðandi.
Það hefur verið bullandi góðæri í efnahagslífinu. Hagvöxtur með því mesta í sögunni. Landsframleiðsla jókst um 3,8% á síðasta ári og hagvöxtur árið á undan var 7,4%. Ríkissjóður hefur verið rekinn með afgangi undanfarin ár og greitt skuldir hressilega niður.
En þegar hluthafarnir fara yfir síðustu ár er fátt sem getur veitt þeim gleði. Tekjur hafa sannarlega hækkað verulega. Heildartekjur voru 28 milljörðum hærri að raunvirði á síðasta ári en fyrir fjórum árum og liðlega 41 milljarði hærri en fyrir átta árum. Slík tekjuaukning hefði átt að vita á gott.
Fyrirtækið þeirra hefur safnað skuldum – þær hafa tvöfaldast að raunvirði á átta árum. Sem hlutfall af tekjum hafa skuldir hækkað úr 56% í 85%. Launakostnaður hefur hækkað um 58% á föstu verðlagi án þess að hluthafarnir geti stoltir bent á að þjónusta við viðskiptavini fyrirtækisins hafi batnað. Þvert á móti.
Fyrir lok fundarins verða hluthafarnir að ákveða hvort þeir vilji endurnýja umboð stjórnar og stjórnarformannsins til næstu fjögurra ára.
Átta milljarðar á ári
Líkt og hluthafar á aðalfundi þurfa íbúar Reykjavíkur að taka ákvörðun þegar þeir ganga að kjörborði undir lok maí. Vilja þeir halda áfram á sömu braut eða telja þeir nauðsynlegt að breyta um stefnu í málefnum höfuðborgarinnar. Borgarbúar gera sér grein fyrir að óbreytt stefna felur í sér að haldið verður áfram að safna skuldum. Sé miðað við síðustu fjögur ár munu skuldir hækka um liðlega 22 milljónir króna á hverjum einasta degi – virka daga sem helgidaga – á næstu fjórum árum. Þetta þýðir yfir 32 milljarða skuldaaukningu á kjörtímabilinu eða um átta milljarða að meðaltali á ári.
Skuldir borgarsjóðs hafa meira en tvöfaldast að raunvirði á síðustu átta árum. Í lok síðasta árs námu skuldirnar tæpum 99 milljörðum króna. Bagginn sem íbúarnir þurfa að bera hefur því orðið þyngri með hverju ári. Skuldir á hverja fjölskyldu nema um 3,8 milljónum króna og hafa hækkað um tæplega 1,8 milljónir króna á föstu verðlagi frá ársbyrjun 2010.
Hærri tekjur – lakari þjónusta
A-hluti borgarsjóðs hefur notið þess að tekjur hafa hækkað hressilega á síðustu árum. Á síðasta ári voru tekjur 41,4 milljörðum króna hærri á föstu verðlagi en árið 2010, þegar Samfylkingin og Besti flokkurinn tóku við lyklavöldunum í Ráðhúsinu. Þetta er nær 56% raunhækkun. Á hverja fjölskyldu námu tekjurnar tæplega 3,8 milljónum króna eða 1,3 milljónum hærri á föstu verðlagi en 2010. Þetta er 51% hækkun að teknu tilliti til fólksfjölgunar.
Á síðasta ári voru tekjurnar tæplega 28 milljörðum hærri en 2014, – árið sem Dagur B. Eggertsson varð formlega borgarstjóri.
Mikil hækkun tekna hefði að öðru óbreyttu átt að gefa borginni svigrúm til að auka og bæta þjónustu við borgarbúa – gera borgina fallegri, þrifalegri og vistvænni. Svigrúmið hefur farið í eitthvað allt annað. Foreldrar eru úrkula vonar um að börn þeirra fái leikskólapláss, eldri borgarar búa við lakari þjónustu, úthverfi borgarinnar eru afskipt og stjórnsýsla borgarinnar hefur lítinn metnað til að leiðbeina og greiða úr erindum íbúa og fyrirtækja. Upplýsingum er skipulega haldið frá borgarbúum og borgarstjóri er fyrir löngu hættur að bera ábyrgð á því sem fer úrskeiðis. Lífsgæði íbúanna sem og annarra sem þurfa að reka erindi í höfuðborginni hafa verið skert með því að hefta samgöngur.
Stefna skortsins
Í skipulagsmálum hefur stefna skortsins verið innleidd. Stjórnendur borgarinnar hafa sagt sig frá allri ábyrgð í húsnæðismálum. Þeir telja það ekki lengur skyldu sína að tryggja nægjanlegt framboð lóða á sanngjörnu verði fyrir íbúðir – fjölbýli, einbýli og raðhús. Lóðaskortur í höfuðborginni hefur öðru fremur verið drifkraftur mikillar hækkunar á kaupverði íbúða og hækkunar húsaleigu. Skortstefnu í lóðamálum hefur meirihluti borgarstjórnar fylgt eftir með frjórri hugmyndasmíði við að hækka gjöld og álögur á húsbyggjendur.
Kostnaðinn af skortstefnu Reykjavíkurborgar hefur almenningur þurft að greiða. Kaupmáttur launa er lakari en ella og skuldir heimilanna hærri. Hækkun fasteigna- og leiguverðs hefur bein áhrif á framfærslukostnað – gerir fólki erfiðara að eignast húsnæði eða leigja sómasamlega íbúð fyrir fjölskylduna á sanngjörnu verði. Aðgerðir ríkissjóðs til að leysa vandann skila ekki þeim árangri sem að er stefnt. Húsnæðisstuðningur í formi vaxta- og leigubóta, aukið fjárhagslegt svigrúm með heimild til að nýta skattfrjálsan séreignarsparnað til að kaupa fyrstu íbúð, eru étin að stórum hluta upp á markaði þar sem heimatilbúinn skortur ræður verðmyndun.
Framtíðarsýn borgarbúa
Reykvíkingar taka ákvörðun um framtíðina í kjörklefanum 26. maí næstkomandi. Þeir vita að álögur – skattar og gjaldskrár borgarfyrirtækja – verða ekki lækkaðar á komandi árum, með óbreyttri hugmyndafræði. Lausatökin í rekstri A-hluta borgarsjóðs á síðustu átta árum grafa undan allri von um að borgarbúar fái að njóta hagkvæmni stærðarinnar með lægri álögum og betri þjónustu. En íbúar Reykjavíkur geta treyst því að undir gunnfánum núverandi meirihluta verður haldið áfram að safna skuldum, skortstefnan verður fest betur í sessi og stöðugt stærri hluti hins daglega lífs fer í að sitja í biðröðum í holóttu gatnakerfi.
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 2. maí 2018